CZYTELNIA. Wpływ okresu żywienia na zawartość białka w mleku

WPŁYW OKRESU ŻYWIENIA NA ZAWARTOŚĆ BIAŁKA W MLEKU

Podstawowy skład chemiczny mleka podlega znacznym wahaniom, uwarunkowanym przez wiele czynników. W piśmiennictwie zootechnicznym panuje pogląd, że na skład mleka często w znacznie większym zakresie wpływają czynniki środowiskowe (m.in. żywienie, utrzymanie i pielęgnacja) niż czynniki genetyczne.

Żywienie stanowi podstawowy czynnik środowiskowy, który wpływa na zmianę wydajności mlecznej krów oraz skład mleka. W przeciwieństwie do uwarunkowań genetycznych, które prowadzą do zmian w zawartości podstawowych składników mleka (białko, tłuszcz) poprzez żywienie krów można wywołać korzystne zmiany w zawartości tłuszczu w mleku.

Jak podają Litwińczuk i in. (1997) w ostatnich latach wiele mleczarni przeszło na nowy system rozliczeń opłat za mleko, a mianowicie wg zawartości białka w mleku. W tej sytuacji przed hodowcami bydła mlecznego stoi nowe zadanie: jak w racjonalny sposób na drodze pracy selekcyjnej pozyskać pogłowie zwierząt, które dawałyby mleko bogate w białko i suchą masę. Poza tym według Hibnera i Sakowskiego (1997) przemysł mleczarski wykazuje niezbyt wielkie zainteresowanie udziałem tłuszczu w mleku. Jest to spowodowane niższym zapotrzebowaniem rynkowym, wynikającym ze zmian sposobu odżywiania się konsumentów, mających świadomość, że spożywanie nadmiernych ilości tłuszczów zwierzęcych jest źródłem cholesterolu. Ponadto przemysł mleczarski broni się przed wzrastającymi kosztami, związanymi z magazynowaniem nadwyżek tłuszczu.

Zmiany zawartości białka w mleku mogą być spowodowane żywieniem, lecz ich zakres jest znacznie mniejszy w porównaniu do zmian poziomu tłuszczu w mleku.

Krowy holenderskie cechuje również wysoka zawartość białka w mleku – 3,46%; we Francji i Niemczech – 3,25%, podczas gdy w Polsce zawartość białka w mleku krów, będących pod kontrolą mleczności, kształtuje się w granicach od 3,06% (Dymnicki i in., 1995) do 3,24% (Czaplicka i in., 1998).

Zawartość białka w mleku pierwiastek hf importowanych z Holandii, Niemiec i Francji do Polski wyniosła odpowiednio: 3,39%, 3,24% i 3,10% (Sawicka,1999). Natomiast Puchajda i in. (1999b) stwierdzili, że zawartość tego składnika w mleku krów hf importowanych z Francji i Niemiec wyniosła odpowiednio 3,29% i 3,25%. W badaniach innych autorów zawartość białka w mleku krów rasy cb kształtowała się na poziomie: 3,24% - Litwińczuk i Gnyp (1993), 3,39% - Kamiński (1997), 3,28% - Litwińczuk i in. (1997), 3,14% - Czplicka i in. (1998), 3,20% - Czerniewicz i in. (1999).

Z przeprowadzonych badań własnych wynika, że wystąpiły istotne różnice w średniej zawartości białka w mleku, czterech ocenianych grup pierwiastek, w okresie żywienia zimowego i letniego. Średnią zawartość białka w mleku pierwiastek w kolejnych miesiącach żywienia zimowego przedstawiono na rysunku 1.

Tradycyjne* - pasza treściwa produkcyjna normowana wg systemu INRA
Rys.1. Średnia zawartość białka w mleku pierwiastek w kolejnych miesiącach żywienia zimowego (Szymańska,2001)

Z rysunku tego wynika, że najwyższą zawartość tego składnika mleka uzyskały pierwiastki z wszystkich czterech grup w kwietniu a różnica miedzy grupą II a IV wyniosła 0,16%. Podobnie w badaniach Czaplickiej i in. (1993) oraz Puchajdy i in. (1993) wykazano, że najwięcej białka w mleku miały pierwiastki rasy cb (3,09%) jak również mieszańce cb x hf (3,19%) również w kwietniu. Natomiast Szulc i in. (1992) oraz Szulc i in. (1995) podają, że krowy rasy cb w ciągu trzech pierwszych miesięcy laktacji uzyskały zawartość białka w mleku ma poziomie 3,17% i 3,14%. Uzyskane w badaniach własnych wyniki są zbliżone również do danych Litwińczuka i Litwińczuk (1986), wskazujących, że również w kwietniu maksimum zawartości tego składnika w mleku przypadało u krów cb (3,06%) i mieszańców cb x hf (3,01%). Charakteryzując pierwszy miesiąc żywienia zimowego – grudzień, zaobserwowano, że różnica w zawartości białka, między grupą I a II pierwiastek hf, w stosunku do wydajności maksymalnej wyniosła odpowiednio w grupach: I - 0,01% i II - 0,28% (rys.6).
Szymańska i in. (1998) podają, że pierwiastki rasy cb i mieszańce cb x hf, urodzone w sezonie jesienno-zimowym, miały zawartość białka w mleku na poziomie odpowiednio: 3,02% i 2,90%. Wartości te są znacznie niższe od uzyskanych w badaniach własnych.

Żywienie tradycyjne* - pasza treściwa produkcyjna normowana wg systemu INRA
Rys.2. Średnia zawartość białka w mleku pierwiastek w kolejnych miesiącach żywienia letniego (Szymańska,2001)

Średnią zawartość białka w mleku pierwiastek w kolejnych miesiącach żywienia letniego przedstawiono na rysunku 2. Obrazuje on, że najwięcej białka zawierało mleko pierwiastek z I i II grupy z udojów wrześniowych a z grupy III i IV w lipcu. W badaniach Litwińczuka i Litwińczuk (1986), dotyczących września stwierdzono, że średnia zawartość białka w mleku w grupie mieszańców cb x hf była o 0,1% niższa niż u krów rasy cb. Najniższą średnią zawartość białka w mleku uzyskały pierwiastki z grupy II, III i IV w czerwcu, a różnica w stosunku do maksymalnej zawartości tego składnika mleka wyniosła odpowiednio w grupach: II – 0,44%; III - 0,24% i IV – 0,23% (rys.2). Natomiast w badaniach Czaplickiej i in. (1993) oraz Puchajdy i in. (1993) zawartość białka w mleku od maja do września wzrosła w grupie krów czarno-białych o 0,08% a w grupie mieszańców cb x hf o 0,29%.

Mleko krów cb otrzymujących dodatek paszy treściwej, normowany wg systemu INRA, zawierało więcej białka niż stwierdzono to w surowcu pochodzącym od importowanych rówieśnic.

dr Anna-Maria Szymańska
05.01.2003